Page 18 - ATAG21_Bildiri_Kitap

Projelerde Üretilen, Açık Paylaşıma Sunulan Yerbilimleri Verilerinin Kullanımı,

Sahipliği: Sorunlar, Olası Çözümler

Ergintav, S.

Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü, Jeodezi Anabilim Dalı, İstanbul
Sorumlu Yazar: Ergintav, S. (semih.ergintav@boun.edu.tr)

Yerbilimcinin can damarı arazide topladığı, aletsel ölçüm ile oluşturduğu, aklındaki
problemin çözümünü yapmak için sorgulayarak derlediği veridir. Yerbilimci, her disiplinde
olduğu gibi, araştırmasını sonuca ulaştırabilmek için, zaman ve bütçe olarak maliyeti yüksek ve
çoğunlukla yeniden üretilmesi mümkün olamayan yer hakkındaki temel bilgiyi/veriyi etkin
analiz etmek ve konu ile ilgili kendisinden sonra gelenlere öncülük edecek, yeni problemler için
fırsat verecek sonuçlar oluşturmak ister.

Küresel boyutta iletişimin artması, yeni teknolojiler sayesinde kısa zamanda ve çok
büyük boyutta veri toplanmasının/derlenmesinin sağlanması, bu veri seti ile yüksek duyarlıklı
alansal ve zamansal etkin gözlemler yapılabilmesi nedeni ile ele alınan problemleri,
araştırmacılar geçmişteki uzun soluklu projelere göre daha kısa sürede ve daha yüksek verimle
çözmeye başlamıştır. Bu gelişmeler, tüm veri bazlı disiplinlerde olduğu gibi yerbilimcileri de
farklı çalışma şekilleri geliştirmeye zorlamaktadır. Günümüzde “BIG DATA” tanımı altında
derinlemesine ele alınan bu yeni çalışma şekli, temel veri bazlı araştırmaları veri yoğun formatta
yeniden kurgulayarak araştırmacıya cevaplaması gereken temel problemler sunmaktadır:

• Veri toplama sürecinde yeni teknolojileri, uygulamaları kullanmanın getirdiği
yüksek maliyet için kaynak bulmak
• Başka bir çalışmanın sonucunu güvenirlikle kullanabilmek için metodolojiler
geliştirmek
• Kendi sonucunu 3. kişiler tarafından etkin sorgulanabilir şekilde açmak ve kaynak
sağlayıcıyı daha büyük kaynaklar sağlamak için motive etmek
• Veriyi üreten ve bir çalışmayı başlatan kişi olarak kendisinin veri ile birlikte etkin
atıf almasını sağlamak, verinin kullanılabilirliğine yönelik kısıtları tanımlamak

Son 10 yıllık dönem için daha fazla yerbilimleri veri setine açık erişimin sağlanması,
projeler kapsamında toplanan verilerin paylaşıma açılması ve güvenirliklerinin sorgulanması,
açık erişime sahip veri setlerine bağlı olarak benzer yerbilimleri problemleri üzerinde çalışan
araştırmacı sayısının artması nedeni ile veri paylaşımı, veri güvenirliği, verinin lisanslanması,
kullanım etiği konularında yoğun tartışmalar yaşanmakta, kurallar oluşturulmaya çalışılmaktadır.
Öncelikle, uluslararası projelerde, proje önerilmesi aşamasında, oluşturulacak veri ve ürünlerin
kullanımına yönelik veri kullanım planları istenmeye ve bilimsel dergilerdeki yayınlarda veriler
için kullanım izinleri sorgulanmaya başlamıştır.

ATAG (Aktif Tektonik Araştırma Grubu)‟ın yerbilimlerine kazandırdığı çok disiplinli ve
çok parametreli öncü çalışma şeklinin, yukarıda kısaca özetlediğim yapıda ortaya çıkan yeni
çalışma şekline ülkemizde öncülük edeceğine inanıyorum.

Anahtar Kelimeler: Açık veri, metaveri, atıf, veri lisanslama

2