Page 21 - ATAG21_Bildiri_Kitap

Malatya Fayı (Malatya-Ovacık Fay Zonu)’nın Paleosismolojisi ve Deformasyon

Özellikleri

Sançar, T. (1), Zabcı, C. (2), Karabacak, V. (3), Akçar, N. (4), Yazıcı, M. (2), Akyüz, H.S. (2),
Önal, A.Ö. (1), Ivy-Ochs, S. (5), Christl, M. (5), Vockenhuber, C. (5)

(1) Munzur Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi Jeoloji Mühendisliği Bölümü, Tunceli
(2) İstanbul Teknik Üniversitesi, Maden Fakültesi, Jeoloji Mühendilisği Bölümü, İstanbul
(3) Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Mühendislik Mimarlık Fakültesi, Jeoloji Mühendisligi Bölümü, Eskişehir
(4) Institute of Geological Sciences, University of Bern, Baltzerstrasse 1+3, CH-3012 Bern, Switzerland
(5) Laboratory of Ion Beam Physics, ETH, CH-8093, Zürich, Switzerland
Sorumlu Yazar: Sançar, T. (tsancar@munzur.edu.tr)

Afrika ve Arabistan Levhaları‟nın Avrasya Levhası‟na göre kuzey yönlü hareketi ve
Anadolu Bloku‟nun Kuzey ve Doğu Anadolu fayları (KAF ve DAF) boyunca batıya doğru olan
kaçışı Doğu Akdeniz‟in tektonik yapısının oluşmasında önemli rol oynar. KB doğrultulu sağ
yanal ve KD doğrultulu sol yanal faylar ise Anadolu‟nun iç deformasyonunu temsil eder. 240 km
uzunluğundaki Malatya Ovacık Fay Zonu (MOFZ) Anadolu Bloku içerisindeki KD doğrultulu
sol yanal faylardan biridir. Önceki hipotezler MOFZ‟nin sürekli bir deformasyon zonu ve son 3
milyon yıldır aktif olmadığını ileri sürmesine rağmen, son yapılan jeolojik, jeodetik ve mikro
sismik çalışmalar güçlü bir şekilde aksi görüş ileri sürmektedir.

TÜBİTAK 114Y580 numaralı proje çerçevesinde yürütülen bu çalışmada, MOFZ‟nin
güney kısmını oluşturan Malatya Fayı‟nın paleosismik tarihçesi ve deformasyon özellikleri
araştırılmıştır. Bu amaçla 2015 ve 2016 yılları içerisinde Arguvan ilçesinin 10 km kuzeyinde yer
alan, 9 km uzunluğunda ve 2 km genişliğinde olan, uzun ekseni KD-GB uzanımlı Kızık çek-ayır
havzası civarında üç tane paleosismolojik hendek çalışması gerçekleştirilmiştir. Alhas hendeği
havzanın KD ucunda, Kızık-1 ve Kızık-3 hendekleri havzanın orta kesimlerinde doğu kenarında
yer alır. Alhas hendeği, Kızık ve Alhas köyleri arasında uzanan düz şev üzerinde açılmıştır.
Hendeğin stratigrafisi genel olarak örgülü akarsu sistemi ile ilişkili çakıl ve kumlu seviyelerden
oluşur. Kızık-1 ve -3 hendekleri ise çizgisel bir çöküntü alanı üzerindedir. Hendeklerin
14
stratigrafik ve yapısal özellikleri ve C tarihlendirme sonuçları, Malatya Fayı üzerinde meydana
gelen son depremin günümüzden yaklaşık 2400 sene önce oluştuğunu ve bunun dışında son on
bin yıl içerisinde üç deprem meydana geldiğini ortaya çıkarmıştır. Diğer bir yandan bu fayın
kayma ve yükselim hızlarını ortaya çıkarmak amacı ile üç drenaj sistemine ait taraçalar, stereo
hava fotoğrafı tabanlı sayısal yükseklik modelleri ve arazi gözlemleri ile haritalanmış ve
belirlenen as çalışma alanları olan; (1) fayın orta kesimlerinde yer alan ve yaklaşık 1500 m
ötelenmiş Tohma Çayı, (2) Tohma‟nın kuzeydoğusunda yer alan Kuruçay Deresi ve (3) Malatya
Fayı‟nın kuzey kesimlerinde Ovacık Fayı ile birleştiği yer civarında bulunan Eynir Çayı
kozmojenik yaşlandırma amaçlı olarak örneklenmiştir. Tohma Nehri‟nin güncel seviyesinden 50
36
m yukarıda bulunan taraça seviyesinden elde edilen Cl derine profil yaşlandırmasının ilk
değerlendirmelerine göre Malatya Fayı‟nın orta kesiminde yükselim hızı 0.125 mm/yıl olarak
hesaplanmıştır. Elde edilen veriler sadece MOFZ‟nin sürekli bir deformasyon zonu olduğu ve
Anadolu Bloku‟nun içsel deformasyonunda önemli rol oynadığını göstermektedir.

Anahtar Kelimeler: Anadolu Bloku, Malatya-Ovacık Fay Zonu, Malatya Fayı, paleosismoloji,
deprem, kayma hızı

5