Page 25 - ATAG21_Bildiri_Kitap

Acıgöl Grabeni’nde İlk Paleosismolojik Çalışmalar, Güneybatı Türkiye

Özdemir, E. (1), Olgun, Ş. (1), Çan, T. (2), Tekin, S. (2), Kürçer, A. (1), Elmacı, H. (1)

(1) Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Jeoloji Etütleri Dairesi, Ankara
(2) Çukurova Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Jeoloji Mühendisliği, Adana
Sorumlu Yazar: Özdemir, E. (ersin.ozdemir@mta.gov.tr)

Acıgöl Grabeni Yenilenmiş Türkiye Diri Fay Haritası‟na göre kuzeybatıdan
Maymundağı, güneydoğudan ise Gemiş normal fayları ile sınırlanmış, KD-GB uzanımlı,
yaklaşık 45 km uzunluğunda ve ortalama 10 km genişliğinde bir grabendir. Grabeni
kuzeybatıdan sınırlandıran Maymundağı Fayı, Dazkırı (Afyonkarahisar) güneyi ile Bozkurt
(Denizli) kuzeybatısı arasında uzanan, toplam 30 km. uzunluğunda aktif bir normal faydır. Fay,
Dazkırı ve Bozkurt olmak üzere yazarlar tarafından adlandırılan iki geometrik fay segmentinden
oluşur. Dazkırı güneyinden Çardak doğusuna kadar, K45°D doğrultusunda uzanan 13 km.
uzunluğundaki Dazkırı segmenti, 60°-70° güneydoğuya eğimlidir. Çardak doğusundan itibaren
batıya doğru büklüm yapan Maymundağı Fayı buradan itibaren doğu-batı doğrultusunda 17 km.
daha devam eder ve Bozkurt batı-kuzeybatısındaki Başçeşme mahallesinde sonlanır. Fayın bu
bölümü Bozkurt segmenti olarak adlandırılmıştır. Maymundağı Fayı, uzanımı boyunca
çoğunlukla Eosen-Oligosen yaşlı çakıltaşları ile Kuvaterner yaşlı alüvyal ve kolüvyal yelpaze
çökellerinin sınırını oluşturur ve yer yer de bu çökelleri keser. Grabeni güneydoğudan
sınırlandıran Gemiş Fayı ise Başmakçı (Afyonkarahisar) güneyi ile İnceler (Denizli) kuzeyi
arasında uzanan toplam 42 km. uzunluğunda aktif bir normal faydır. Akpınar ve Çaltı olmak
üzere yazarlar tarafından adlandırılan iki geometrik fay segmentinden oluşur. Başmakçı
güneyinden Gemiş güneyine kadar K40°D doğrultusunda uzanan Akpınar segmenti 20 km.
uzunluğunda ve 60°-70° kuzeybatıya eğimlidir. Gemiş güneyinden itibaren batıya doğru büklüm
yapan Gemiş Fayı, buradan itibaren yaklaşık D-B doğrultusunda aralı aşmalı ve basamaklı bir
geometride toplam uzunluğu 40 km‟ye ulaşan normal faylardan oluşur. En güneydeki yüksek
kotlardaki basamak, Kuvaterner yaşlıdır. Gemiş Fayının Gemiş güneyi ile İnceler Mahallesi
kuzeyi arasında uzanan toplam 22 km. uzunluğundaki bu bölümü, Çaltı segmenti olarak
isimlendirilmiştir. Gemiş Fayı, uzanımı boyunca Acıgöl Grubu ve Çameli Formasyonu ile
Kuvaterner yaşlı yamaç molozu, birikinti konisi, alüvyal ve kolüvyal yelpaze çökellerinin sınırını
oluşturur ve yer yer de bu çökelleri keser. Maymundağı ve Gemiş Fayları üzerinde yapılan fay
düzlemi analizleri KKB-GGD yönlü bir genişlemeye işaret etmektedir.

Bu çalışmada, Maymundağı Fayı‟nın Bozkurt segmenti üzerinde 3, Gemiş Fayı‟nın Çaltı
segmenti üzerinde ise 5 adet paleosismolojik hendek çalışması gerçekleştirilmiştir. Bozkurt
segmenti üzerinde yürütülen paleosismoloji çalışmalarında, güneye eğimli bir dizi normal fay ile
karakteristik yaklaşık 10 metrelik bir zon içerisinde, Kuvaterner‟de yüzey yırtılması ile
sonuçlanmış en az 3 deprem meydana geldiği ve bu depremlerde ortalama 30-50 cm. düşey yer
değiştirmeler geliştiği gözlenmiştir. Çaltı segmenti üzerinde yürütülen paleosismoloji
çalışmalarında ise kuzeye eğimli tekil bir normal fay üzerinde, Kuvaterner‟de yüzey yırtılması
ile sonuçlanmış ve fay kolüvyal kamaları ile tanımlanabilen en az 3 deprem meydana geldiği
gözlenmiştir. Hendeklerden alınan radyokarbon (14C), Optik luminesans (OSL) ve
Termoluminesans (TL) örneklerinden gelecek yaş sonuçlarına göre Acıgöl Grabenin deprem
tarihçesi hakkında daha detaylı değerlendirmeler yapılabilecektir.

Anahtar Kelimeler: TÜRKPAP, Acıgöl Grabeni, Maymundağı Fayı, Gemiş Fayı, paleosismoloji,
hendek

9