Page 45 - ATAG21_Bildiri_Kitap

Yırtılma Alanının Yayılma Hızı: 6-7 Şubat 2017 Çanakkale ve 21 Temmuz 2017

Gökova Deprem Kaynakları

Utku, M.

Dokuz Eylül Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Jeofizik Mühendisliği Bölümü, 35160 Buca, İzmir
Sorumlu Yazar: Utku, M. (mehmet.utku@deu.edu.tr)

Sismolojik olarak deprem kaynağı, açığa çıkan yamulma enerjisi tarafından oluşturulan
bir fay yüzeyidir. Bu, tektonik depremler için geçerli olan kaynaktır. En az orta büyüklükteki bir
deprem sırasında oluşan 3 boyutlu ortamdaki yırtılma alanı, anaşoku izleyen artsarsıntılarla
sürekli gelişir, bu, artsarsıntı rejimi sürdükçe devam eder. Dolayısıyla, başlangıçtaki yırtılma
alanı ile artsarsıntı süreci sonundaki yırtılma alanı farklıdır. Oluşan farklılık hem alanın
yüzölçümü hem yırtılma kuvvetinin miktarı hem de yırtılmanın hızına göre olur. Anaşok ve
sonrasındaki artsarsıntı rejimiyle oluşan bir toplam yırtılma alanı vardır. Bu alanın gelişimi,
gelecekteki depremler için bilgi vericidir. Gelişimin sadece ilerleme yönü, aslında, artsarsıntı
sırası ile izlenebilir. Bunun için 3 boyutlu ortamda, hareketli bir görüntü oluşturmak yeterlidir.
Fakat bu, yayılmanın sadece yönünü verir. Yayılmanın hızı ise gelişimin değişimi ile ilgilidir.
Bu, hem zaman hem mekan ortamında yapılabilir. Yani yırtılma gelişimi; yön, hız ve miktar
olmak üzere 3 parametre ile kontrol edilir. Bunun için açığa çıkan enerjinin zamana göre
değişimine bakmak gerekir. Bir başka deyişle, yırtılma enerjisinin I. ve II. mertebeden türevleri,
yırtılmanın gelişimini verir. Kaynak yayılımının seyri, mekana göre de önemlidir.

Zamana göre değişimin esas alındığı bu çalışmada, önerilen yaklaşım, 14 Ocak 2017
(12:47:21UTC ML=2.2 H=6 km, KOERI) depremiyle başlayan 6, 7 ve 12 Şubat 2017
depremleriyle (06/02/2017 03:51:40UTC Mw=5.4 H=10 km, KOERI; 06/02/2017 10:58:01UTC
ML=5.2 H=12 km, KOERI; 07/02/2017 02:24:03UTC Mw=5.2 H=12 km, KOERI; 12/02/2017
13:48:15UTC Mw=5.2 H=11 km, KOERI) devam eden Gülpınar-Ayvacık-Çanakkale deprem
serisi ile 21 Temmuz 2017 [01:31:09TS (20/07/2017 22:31:09UTC) Mw=6.6 H=5 km, KOERI]
Gökova-Muğla deprem serisine uygulanmıştır. Böylece, sözkonusu deprem dizilerine ait yırtılma
gelişimi, adı geçen 3 parametreye göre hem yatay hem düşey düzlemde izlenebilmektedir.

Elde edilen sonuçlara göre 20 Eylül 2017 itibariyle 5281 depremin/olayın kullanıldığı
Çanakkale deformasyon zonunda, yırtılmanın, anaşok yırtılma zonu civarında ağırlıklı olarak
3
18
geliştiği ve bu süreçte 6.510 N/m ‟e varan bir kuvvet aktarımı olduğu, ancak bunun ötesinde
çok önemli bir yayılım göstermediği anlaşılmaktadır. Gökova Körfezi deformasyon zonunda ise
aynı tarih itibariyle 10302 deprem kullanılmış, buna göre sözkonusu yayılımın, KB-GD genel
20
doğrultusu boyunca olmak üzere, anaşokun kuzeyine ve güneyine doğru genişlerken (1.110
19
3
3
N/m ) anaşokun 20 km doğu tarafında da yer-yer genişleme alanları (610 N/m ) oluşmuştur.
Yayılımın yatay ve düşey kesit görüntülerinde bunlar mevcuttur. En hızlı yayılım 7-10 km
derinlikler arasındadır.

Anahtar Kelimeler : Deprem kaynağı, fay yüzeyi, yırtılma yönü, yırtılma kuvveti, yırtılma hızı

29