Page 71 - ATAG21_Bildiri_Kitap

Erzincan Havzası Altında Kuzey Anadolu Fay Zonu’nun Derin Özdirenç Yapısı

Kürçer, A. (1), Kılıç, A.R. (2), Kayadibi, Ö. (3), Hacısalihoğlu, Ö. (4), Yusufoğlu, H. (1)

(1) Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Jeoloji Etütleri Dairesi Başkanlığı, Yer Dinamikleri Araştırma
Koordinatörlüğü, Aktif Tektonik Araştırmalar Birimi, Çankaya, Ankara
(2) Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Jeofizik Etütleri Dairesi Başkanlığı, Elektrik ve Kuyu Ölçümleri
Koordinatörlüğü, Jeoelektrik Birimi, Çankaya, Ankara
(3) Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Jeoloji Etütleri Dairesi Başkanlığı, Uzaktan Algılama ve Coğrafi
Bilgi Sistemleri Koordinatörlüğü, Çankaya, Ankara
(4) Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Doğu Karadeniz Bölge Müdürlüğü, Trabzon
Sorumlu Yazar: Kürçer, A. (akin.kurcer@mta.gov.tr)

Erzincan Havzası, paleotektonik açıdan Pontid, Torid ve Sakarya kıtasal bloklarını
biribirinden ayıran bir sütur zonu üzerinde, neotektonik açıdan ise aktif sağ yanal ve sol yanal
doğrultu atımlı faylarının kesiştiği bir alanda yer alır. Bu Havza, Kuzey Anadolu Fay Zonu
(KAFZ)‟nun doğu bölümü üzerinde yer alır ve yaklaşık 50 km uzunluğunda ve 15 km
genişliğinde olgun bir çek-ayır havzadır. Havza, başlangıçta (olasılıkla Erken Pliyosen)
KAFZ‟nun sağ yanal hareketine bağlı olarak basit bir çek-ayır havza olarak gelişmeye başlamış,
ilerleyen evrede sol-yanal doğrultu atımlı Ovacık Fayı (OF)‟nın etkisiyle güney kenarı deforme
olmuş ve bu fayların denetiminde günümüzdeki kompleks geometrisine kavuşmuştur. Çek-ayır
havzalaşmanın ilerleyen evrelerinde gelişen çapraz fayların etkisiyle yersel genişleme alanları
meydana gelmiş ve bu alanlarda dasitik, riyolitik, andezitik ve bazaltik genç volkanizma ürünleri
yüzeye çıkmıştır. Günümüzde, KAFZ gibi büyük ölçekli kıta-içi doğrultu atımlı fay zonları
üzerinde gelişen çek-ayır havzalar, jeotermal enerji potansiyelleri nedeniyle dikkate değer
bulunmakta ve bu özellikleri bütünleşik jeoloji ve jeofizik yöntemleri ile araştırılmaktadır. Bu tür
çek-ayır havzalarda, genellikle jeotermal akifer, havza altında yer alan ana fay sisteminin
kendisidir. Bu sebeple, havza altında yer alan ana fay zonunun derin özdirenç yapısının
araştırılması, havzanın jeotermal enerji potansiyelini ortaya koymak için son derece önem arz
etmektedir. Bu çalışmada, Erzincan Havzası‟nın altında KAFZ‟nun derin özdirenç yapısı
bütünleşik jeoloji ve jeofizik yöntemler ile araştırılmıştır. Jeoloji çalışmaları kapsamında, havza
kenarı ve havza içi fayların yapısal özellikleri araştırılmış, havzayı KKD-GGB yönünde kat eden
profiller boyunca jeolojik enine kesitler hazırlanmıştır. Jeofizik çalışmalar kapsamda ise MTA
envanterine kayıtlı bölgesel gravite ve havadan manyetik veriler değerlendirilmiş, ardından
havzayı KKD-GGB ve BKB-DGD doğrultularında kat eden 6 profil boyunca, toplam 94
noktada, yaklaşık 500-1000 m nokta aralığında ve her noktada 24 saat süre ile sinyal
kaydedilmek suretiyle manyetotellürik ölçümler yapılmıştır. Bu ölçümlerden elde edilen
verilerden yer elektirik özdirenç model kesitleri ve farklı derinlikler için elektrik özdirenç seviye
haritaları türetilmiştir.

Yer elektirik özdirenç model kesitlerin beşinde KAFZ‟nun yüzeyden itibaren ilk 10
km‟ye kadar olan bölümü modellenmiştir. KAFZ‟nun derin özdirenç yapısını ortaya çıkarmak
amacıyla bir profil 20 km derinliğe kadar modellenmiştir. Sonuç olarak, Erzincan Havzası
altında KAFZ yaklaşık 20 km derinliğe kadar dike yakın bir düzlem boyunca takip edilebilmiştir.
Havzanın kuzey ve güney kenarını denetleyen faylar yaklaşık 5 km derinde ana düzleme
birleşmekte ve bu özelliğiyle bir negatif çiçek yapısı sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler: Erzincan Havzası, Kuzey Anadolu Fay Zonu, çek-ayır havza,
manyetotellürik yöntem

55