Page 62 - ATAG21_Bildiri_Kitap

Bulanık Mantık Yaklaşımı ile Yerel Depremlerin Konumlarının Belirlenmesi

Gökalp, H.

Karadeniz Teknik Üniversitesi, Jeofizik Mühendisliği Bölümü, Trabzon
Sorumlu Yazar: Gökalp, H. (gokalp@ktu.edu.tr)

Bir sismograf ağı tarafından bir depreme ait fazlarının kötü kalitede kaydediliyor olması
ve/veya istasyon ağına göre depremlerin çok büyük azimutal boşluklar içermesi ve/veya
depremlerin istasyon ağının oldukça dışında yer almaları gibi durumlar yerel ve bölgesel
depremlerin konumlarının belirlenmesinde doğal olarak bir takım problemlere yol açmaktadır.
Bu sorunların üstesinden gelmek için bu çalışmada, ilk olarak Lin and Sanford (2001) tarafından
ileri sürülen “bulanık mantık” yaklaşımlı düz problem çözümüne dayalı bir yöntem
kullanılmaktadır. Deprem konumlarını belirlemek için, bir istasyon ağında kaydedilen P ve S
dalga fazlarının varış zamanları kullanılmakta ve her bir istasyon çifti için P-P ve S-S varış
zamanı farkları ile birlikte her bir istasyon için S-P varış zamanı farkları alınarak bulanık
ortama, yamuk şeklindeki bir üyelik fonsiyonu kullanılarak aktarılmaktadır. Bu yamuk üyelik
fonsiyonu ise; bir depremin iki istasyondaki P ve S dalgalarının ilk varış zamanlarındaki
farklardan yararlanarak elde edilmiştir. Veri olarak depremlerin istasyonlara varış zamanlarının
göreceli zaman farkları kullanılması nedeniyle deprem oluş zamanlarının problem üzerindeki
etkisi doğal olarak ortadan kalmaktadır. Bu çalışmada, bulanık mantık uzayında yapılan;
birleşim, kesişim gibi mantıksal işlemlerin ve bu işlemlerin olası diğer kombinasyonlarının
deprem konumlarını belirleme işlemi üzerindeki etkileri irdelenmektedir.Bulanık mantık
işlemleri ile elde edilen bulanık çıkış matrislerine bir “ağırlık merkezi durulama” işlemi
yapılması sonucunda deprem konumları belirlenmektedir. Gerek yapay ve gerekse gerçek
deprem verileri üzerinde bu yöntemin uygulanması sonucu; yöntemin başarılı olduğu, özellikle
faz okumalarının çok hatalı olması ve depremlerin sismik ağ dışında oluşmuş olması gibi özel
durumlarda genellikle deprem konumlarının belirlenmesinde kullanılan “genelleştirilmiş ters
çözüm tekniği”nde karşılaşılan yerel minimum problemini de önleyerek daha başarılı sonuçlar
verdiği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler: Bulanık mantık, deprem konumu belirleme, yerel depremler

46