Page 52 - ATAG21_Bildiri_Kitap

Kuzey Anadolu Fay Zonu’nun Kargı Segmenti Üzerinde Aktif Tektonik ve

Paleosismolojik Çalışmalar

Kürçer, A. (1), Duran, İ. (1), Kayadibi, Ö. (2), Kılıç, A.R. (3), Özcan, O. (4), Yıldırım, C. (4)

(1) Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Jeoloji Etütleri Dairesi Başkanlığı, Yer Dinamikleri Araştırma
Koordinatörlüğü, Aktif Tektonik Araştırmalar Birimi, Çankaya, Ankara
(2) Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Jeoloji Etütleri Dairesi Başkanlığı, Uzaktan Algılama ve Coğrafi
Bilgi Sistemleri Koordinatörlüğü, Çankaya, Ankara
(3) Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Jeofizik Etütleri Dairesi Başkanlığı, Elektrik ve Kuyu Ölçümleri
Koordinatörlüğü, Jeoelektrik Birimi, Çankaya, Ankara
(4) İstanbul Teknik Üniversitesi, Avrasya Yerbilimleri Enstitüsü, Ayazağa Kampüsü, Maslak, İstanbul
Sorumlu Yazar: Kürçer, A. (akin.kurcer@mta.gov.tr)

Kuzey Anadolu Fay Zonu (KAFZ), Niksar (Tokat) ile Bolu arasında kalan orta
bölümünde kuzeye doğru dış bükey bir yay geometrisi sergiler. KAFZ‟nun bu bölümünde 27
Kasım 1943‟te meydana gelen Mw=7,6 Ladik-Tosya depreminde, batıda Bayramören (Çankırı)
ile doğuda Taşova (Amasya) arasında 250 km uzunluğunda yüzey kırığı oluşmuştur. 1943
depreminde batıdan doğuya doğru sırasıyla Sarıalan (22 km), Ilgaz (39 km), Kargı (57 km),
Kamil (35 km), Köprübaşı (32 km), Havza (35 km) ve Destek (30 km) segmentleri kırılmıştır.
1943 depreminde 1,7 m ile 4,5 m arasında değişen sağ yanal yer değiştirmeler rapor edilmiştir.
Bu çalışmada, 1943 deprem yüzey kırığının orta bölümünde yer alan Kargı Segmenti üzerinde
aktif tektonik ve paleosismolojik araştırmalar gerçekleştirilmiştir. Kargı Segmenti, batıda Tosya
(Kastamonu) kuzeydoğusu ile doğuda Kamil (Çorum) arasında yaklaşık D-B doğrultusunda
uzanır ve 57 km uzunluğundadır. Uzanımı boyunca, batıda Mesozoyik yaşlı ofiyolitik kayalar ve
Triyas-Jura yaşlı metamorfitlerle temsil olunan Bekirli Formasyonu‟nun dokanağını oluşturur.
Doğuda ise Kargı güneybatısından itibaren Kızılırmak ve Devrez Çayı‟nın taşkın ovası
çökellerini keser. Bu alanda Kızılırmak nehri, Kargı Segmenti tarafından 27 km sağ yanal
ötelenmiştir. Kargı segmentinin batısında yer alan Sopsökü (Bademce – Kargı) dolayında üç
paleosismolojik hendek çalışması gerçekleştirilmiştir. Hendeklerin yer seçiminde yüzey jeoloji
ve jeomorfolojik bilgilerinin yanı sıra Kargı Segmenti‟ni dik doğrultuda kat eden iki profil
boyunca üretilmiş manyetotellürik kesitlerden faydalanılmıştır. Sopsökü hendek alanı KAFZ
tarafından şekillendirilen bir topoğrafik eyer yapısı üzerinde yer alır. Deprem yüzey kırığı,
yaklaşık 1500 m uzunluğunda ve 500 m genişliğindeki bu eyer yapısının güney sınırını takip
etmektedir. Eyer yapısının güney kenarında fay tarafından askıda bırakılmış ve sistematik olarak
sağ-yanal ötelenmiş Holosen derecikleri yer almakta olup, bu ötelenmeler insansız hava araçları
ile görüntülenerek kayıt altına alınmıştır.

Sopsökü hendekleri ortalama 30 m uzunluğunda, 4 m derinliğinde ve 6 m genişliğinde
kazılmıştır. Hendek duvarlarındaki tektonostratigrafik ilişkiler, fay kollarının yukarıya doğru
sonlanması, fay koluviyal kama geometrileri gibi paleosismolojik ölçütler göz önüne alınarak
yapılan değerlendirmelerde, 1943 depremi dahil olmak üzere en az 4 deprem tanımlanmış ve bu
depremlerin tarihlendirilmesi amacıyla 16 adet karbonca zengin örnek (charcoal) alınmıştır. 1943
depreminden önce meydana gelen deprem ile ilşkili fay koluviyal kamasının büyüklüğü göz
önüne alındığında, söz konusu depremin 1668 Büyük Anadolu Depremi olabileceği
değerlendirilmiştir. Diğer depremlerin tanımlanabilmesi için analiz sonuçları beklenmektedir.

Anahtar Kelimeler: Kuzey Anadolu Fay Zonu, Kargı Segmenti, 1943 Ladik Tosya depremi,
paleosismoloji, yüzey kırığı

36